Słownik 10 terminów bibliofila przed aukcją Suszek Books
Rynek bibliofilski: aukcja antykwarycznych książek / czas czytania: 7 min. 37 s.
18 września, dokładnie w porze sobotniego śniadania, nadarzy się okazja do ożywczej zmiany rytuałów: zamiast ospałego przeglądania gazet, pasjonaci druku licytować będą mogli pozycje, których zdecydowanie próżno szukać na księgarnianych półkach. O 9.30 ruszy siódma już internetowa aukcja krakowskiego antykwariatu Suszek Books, podczas której pod młotek pójdą zarówno pozycje pamiętające dwór na królewskim zamku, jak i książki z autografami pisarzy czy rozchwytywane, współczesne debiuty literackie. Co podnosi ich wartość? Z pewnością rzadkość i nazwisko na okładce, ale przypuszczenie, że w słowniku bibliofila są tylko dwa takie terminy, już z założenia byłoby naiwne.
Co decyduje o wartości antykwarycznej książki?
Termin 1: unikat
Rozpoczynając bliżej końca alfabetu, warto zwrócić uwagę na pozycje, które wydane zostały wyłącznie w pojedynczym egzemplarzu – uchodzą na kolekcjonerskim rynku za prawdziwe skarby, o czym świadczą noty typu: książka nie notowana w publicznych bibliotekach. Przykładem takiego unikatu w sobotnim katalogu może być datowana na koniec XIX wieku, barwnie ilustrowana, rozkładana dziecięca książeczka autorstwa młodopolskiego poety Artura Oppmana. „Nasz folwark” licytowany będzie od 3,4 tys. zł, a rozgrywa się w nim sielanka najczystszej próby – od scen, w których psia gromada w eleganckim stylu zasiada za okrągłym stołem do herbaty, po ujęcie beztroskiej drzemki w stogu siana, jak z malarskiego „Babiego lata”.
Kliknij, żeby zobaczyć w katalogu ↓
Termin 2: autograf
Oprócz samego nakładu, o rzadkości egzemplarzy stanowić może podpis autora lub bardziej rozbudowana dedykacja. Spośród przewidzianych na aukcję książek z autografami wybierać można chociażby między dziełami Czesława Miłosza, Sławomira Mrożka, Tadeusza Różewicza, Normana Daviesa, Allena Ginsberga czy Jana Brzechwy. Egzemplarze odręcznie podpisane przez dwóch ostatnich mają cenę wywoławczą na poziomie 500 zł, podczas gdy książkę z podpisem pierwszego licytować będzie można od 220 zł. Dla porządku, autograf w „Kontynentach” Miłosz złożył już jako laureat Nagrody Nobla.
Kliknij, żeby zobaczyć w katalogu ↓
Termin 3: data wydania
Poza tym, że wcześniejsze wydanie zazwyczaj warte jest na rynku kolekcjonerskim więcej od późniejszych wznowień, sama data publikacji również ma znaczenie. Pytanie o pesel szczególnie zasadne jest w przypadku książek starszych – wystawiona na aukcję „Historya” Igancego Krasickiego to, owszem, pierwsze wydanie, ale pamiętające jeszcze polską monarchię. Opublikowana 1779 r. powieść ma cenę wywoławczą 2 tys. zł, a wydrukowana została przez Michała Grölla – nadwornego księgarza, którego na Zamek Królewski w Warszawie sprowadził jeszcze August III Sas.
Kliknij, żeby zobaczyć w katalogu ↓
Termin 4: pierwodruk
Pierwodruk, czyli najwcześniejsze wydanie danego utworu, to termin odgrywający na rynku bibliofilskim ogromną rolę. Poza wymienionymi już pozycjami, przed sobotnią aukcją warto zwrócić szczególną uwagę na całą listę pierwodruków, których wszechstronnym autorem jest Stanisław Wyspiański. Przykładowy dramat „Achilles”, który w 1903 r. odbito w Drukarni Uniwersyteckiej w Krakowie, przygotowany został przez Wyspiańskiego w pełnym zakresie – od treści po dekoracyjny projekt okładki. Pierwodruk nawiązujący tematycznie do „Iliady” licytowany będzie od 500 zł.
Kliknij, żeby zobaczyć w katalogu ↓
Termin 5: debiut
O ile numer wydania dotyczy konkretnego dzieła, termin debiutu odnosi się do twórczości autora w całości. Przez debiut literacki Stanisława Lema rozumie się na przykład pierwsze wydanie „Astronautów” z początku lat 50., a przed debiut Czesława Miłosza – datowany na 1930 r. zeszyt Czasopisma Akademickiego „Alma Mater Vilnensis”, w którym po raz pierwszy ukazały się jego dwa wiersze. Pierwsza z pozycji licytowana będzie od progu 1 tys. zł, druga od 2,5 tys. zł, natomiast – być może na zachętę – od 120 zł rywalizować będzie można o niepozorny numer pisma „Fantastyka” z grudnia 1986 r. Tamtej zimy czytelnicy rozmiłowani w science-fiction pierwszy raz przeczytać mogli „Wiedźmina” – jeszcze jako opowiadanie, które Andrzej Sapkowski rozwinął następnie w całą sagę.
Kliknij, żeby zobaczyć w katalogu ↓
Kliknij, żeby zobaczyć w katalogu ↓
Kliknij, żeby zobaczyć w katalogu ↓
Termin 6: niski nakład
Kończąc kwestie mierzone cyframi, poza numerem nakładu dla kolekcjonerów książek istotna bywa też ilość wydrukowanych w jego ramach egzemplarzy. Wśród opisanych w katalogu jako niskonakładowe znajdziemy na przykład pierwsze wydanie „Dialogów” Lema, które liczyło sobie łącznie nieco ponad 3 tys. egzemplarzy. Jego cena wywoławcza to 150 zł, podczas gdy od progu wyższego aż o zero – 1,5 tys. zł – licytowane będą teoretycznie liczniejsze w obiegu „Pieśni” Horacego. Ich wartość wynika jednak ze splotu czynników – nakładu, ale i jakości samego wydania: barwionych brzegów kart, rodzaju papieru, złoceń oraz tzw. półskórka, opisanego jako termin numer 9.
Kliknij, żeby zobaczyć w katalogu ↓
Termin 7: szata graficzna
Mimo że Stanisław Wyspiański nie pojawia się w przedaukcyjnym zestawieniu po raz pierwszy, eksperci Suszek Books zwracają szczególną uwagę na pozycję „Rocznika Krakowskiego” z roku 1900. Publikację, która widnieje w katalogu z progiem 2,5 tys. zł, wyróżnia właśnie szata graficzna, a dokładnie litografowana przez Wyspiańskiego okładka. W nocie obiektu przytoczone są aż dwie ekspertyzy poświęcone samej kompozycji, a tworzą ją m.in. pionowe girlandy z liści pokrzywy, ażurowe korony, zdobne, symetryczne kielichy kwiatów, stylizowane napisy oraz typowe dla doby Młodej Polski, dekoracyjnie wijące się linie.
Kliknij, żeby zobaczyć w katalogu ↓
Termin 8: album
Całkowicie osobny typ publikacji, a także samej artystycznej oprawy, tworzą ręcznie wykonane albumy dokumentujące zarówno życie prywatne, jak i losy instytucji czy miejsca na mapie. Jednym z cenniejszych przykładów takiej oprawy jest wystawiony z progiem 2 tys. zł pamiątkowy album fotograficzny przedstawiający na czarno-białych fotografiach starą księgarnię. Zbiór, który jest też unikatem, zatrzymuje w kadrach wnętrze poznańskiej Księgarni św. Wojciecha z połowy ubiegłego wieku – ostrołukowe przejścia, drewniane regały, okolicznościowe wystawy w witrynie sklepu. Karty albumu ozdobione są falistymi liniami podpisów i wzorami kreślonymi białym tuszem, co chyba nawet skuteczniej przenosi w minione czasy niż same, suto fornirowane wnętrza księgarni.
Kliknij, żeby zobaczyć w katalogu ↓
Termin 9: półskórek
Półskórek to typ oprawy książki, w której grzbiet, a zwykle też narożniki pokryte są skórą, natomiast okładki płótnem lub np. marmoryzowanym papierem. Jeden z przykładów takiej półskórzanej oprawy z epoki stanowi numerowany egzemplarz „Nienasycenia”, uznawanego za najlepszą powieść Witkacego, o który bój toczył się będzie od progu 400 zł. Wydanie pierwsze datowane jest na 1930 r., a nakład wyniósł 3200 egzemplarzy, co – wraz z oryginalnym półskórkiem – spełnia właściwie połowę listy czynników decydujących o wysokiej wartości.
Kliknij, żeby zobaczyć w katalogu ↓
Termin 10: kontekst (pop)kulturowy
Tak jak wspomniany w p. 2 Allen Ginsberg przewodził amerykańskiemu ruchowi Beat Generation, a wymieniony wyżej Witkacy obrósł w legendę zakopiańskich sesji narkotykowych, tak trudno odeprzeć wrażenie, że ogólny kulturowy kontekst musi w jakimś stopniu decydować o cenie egzemplarza książki. Dowodem ze znacznie bardziej niewinnej półki może być chociażby komplet siedmiu tomów z przygodami Muminków opatrzonych ilustracjami autorki, Jansson Tove. Teoretycznie lektura stosowna byłaby dla węższej grupy wiekowej, jednak tytuły tomów jak „Kometa nad Doliną Muminków” czy „Tatuś Muminka i morze” pozwalają sądzić, że niejeden emocjonujący się właśnie odbiorca jest już w wieku poważnego inwestora.
7. Aukcja antykwariatu Suszek Books
odbędzie się 18 września od godz. 9.30.
Katalog dostępny jest na → stronie.
fot. Antykwariat Suszek Books
