Aukcja numizmatów Numis.Poland / czas czytania: 9 minut 35 s.

Na najbliższą sobotę prognozowane są deszcze i zachmurzenie, a także podnoszące temperaturę gwałtowne porywy kolekcjonerów: 22 maja na aukcję poznańskiego Numis.Poland trafi m.in. dukat Zygmunta III Wazy, błędnie wybity talar jego syna, a także profil irańskiego szachinszacha i średniowieczny kwartnik z myśliwskimi trofeami. Licytacja rusza o 10.00 rano.

1. Zygmunt III Waza w wersji nadmorskiej

Trudno o skuteczniejszego ambasadora krajowego mennictwa na światowych aukcjach niż Zygmunt III Waza, dlatego przegląd sobotniego katalogu rozpocznie się właśnie jego nadmorskim dukatem. Wybita w mennicy gdańskiej, złota moneta z 1589 r. licytowana będzie od progu 9 000 zł, a – jak podaje katalog Numis.Poland – w archiwach dostępnych jest zaledwie kilka podobnych notowań.

Na pomorskie pochodzenie dukata wskazuje przede wszystkim rewers, na którym kartusz z herbem Gdańska podtrzymywany jest przez dwa lwy o uniesionych, rozplatających się ogonach. Nad tarczą wyraźnie wybity jest monogram menniczy PK wskazujący na Philippa Klüwera, będącego prawdopodobnie ojcem zasłużonego geografa o tym samym imieniu. W otoku monety pojawia się jeszcze znak dodatkowy – ręka prezentująca ostrze miecza. Jak wynika z analiz Witolda Garbaczewskiego w „Pięknie monety polskiej”, opracowanie samego rewersu nadbałtyckiego dukata Zygmunta III Wazy potrafi różnić się mnóstwem detali, co dowodzi, jak duży artystyczny i informacyjny ładunek nieść może ówczesne mennictwo Gdańska.

fot. Numis Poland

2. Katarzyna Wielka w diamentach

Nie opuszczając kategorii cennych monet złotych, warto przenieść się wraz z kolejną pozycją do mennicy petersburskiej, którą w 1778 r. opuściło 10 rubli z Katarzyną II. Moneta w gradingu licytowana będzie podczas sobotniej aukcji od 12 000 zł, m.in. ze względu na nakład oraz stan zachowania, który dla złotej dziesięciorublówki tego rocznika zazwyczaj bywa wyraźnie mniej efektowny. Jak czytamy w katalogu, nakład emisji wyniósł 84 tys. sztuk – a ograniczony mógł być również lukami w skarbcu, którego złoto służyło głównie do rozliczania międzynarodowych transakcji. Sama Katarzyna Wielka prezentuje się natomiast niewątpliwie pogodnie – na awersie monety widać drapowany materiał jej stroju, opadające na ramiona pasma loków, wpleciony we włosy wieniec laurowy oraz suto wysadzaną diamentami, lżejszą koronę.

fot. Numis Poland

3. Talar z kropką i królem oper

Spośród monet srebrnych, najwyżej wyceniany w aukcyjnym katalogu jest obecnie bydgoski talar z 1634 r., przy czym o jego końcowej wartości zadecydować może… postawienie kropki. Moneta z prezentującym insygnia Władysławem IV Wazą licytowana będzie od progu 8 000 zł, a o jej rzadkości przesądza m.in. menniczy błąd w otoku: zamiast sekwencji znaków „NO•SVE”, czytamy „N•OSVE”.

Jak podje nota, ta bardzo rzadka odmiana drugiego rocznika królewskich talarów do niedawna nie była nawet notowana w katalogu Jana Dostycha. Pierwsze aukcyjne notowanie tej odmiany miało miejsce ponad 10 miesięcy temu, a cena uzyskana za stan ~2 wraz z opłatą aukcyjną wyniosła ponad 32 000 zł – podaje Numis.Poland.
Przedstawiony na awersie Władysław IV jest ponadto dokładnie o dekadę starszy niż w momencie, kiedy portretował go Rubens. Król, mimo że nie uchodził za okaz zdrowia, rozkwitał w baroku – pozując jednemu z najwybitniejszych flamandzkich artystów, wymieniając listy z Galileuszem czy rozsmakowując się w operach, których poziom podniósł się za jego panowania o oktawę.

fot. Numis Poland

4. Średniowieczny kwartnik z porożem

Z królewskiej monety grubej warto przeskoczyć na bardzo niepozorną, choć być może jedną z największych kolekcjonerskich ciekawostek aukcyjnego katalogu. Z ceną 1500 zł pod młotek pójdzie datowany w przybliżeniu na okres 1300-1309 r. kwartnik głogowski, wybity najpewniej przez Henryka I (III) głogowskiego lub Wacława II, króla czeskiego i przez pięć lat polskiego.

Jak czytamy w katalogu, awers tej tajemniczej monety przedstawia poroże jelenia z centralnie umieszczoną rozetką, natomiast w rewersie widać ujętą w lewym profilu głowę orła w koronie. Stanisław Suchodolski w „Monecie polskiej i obcej w średniowieczu” wymienia m.in. te motywy za Marianem Gumowskim: wśród czterech rodzajów występujących na kwartnikach wyobrażeń, orzeł i korona związane są z władcą, natomiast rogi zaliczać się mają do znaków rycerstwa.

Chociaż same okoliczności wybicia pierwszych śląskich kwartników prof. Borys Paszkiewicz  uważa za niejasne, pojawienie się ich na terenie Wielkopolski wiąże ze staraniami o koronę polską, jakie w 1306 r. podjął Henryk I, zajmując ostatecznie jedynie większość wspomnianego regionu. Jak pisze w publikacji „Podobna jest moneta nasza do urodnej panny”, struktury państwowe wprowadzone przez niego na tym obszarze wzorowane były na śląskich, a kwartniki stały się podstawową monetą w sakiewkach.

fot. Numis Poland

5. 20 marek z samolotowej blachy

Ostatnia moneta w przedaukcyjnym przeglądzie to aluminiowe 20 marek łódzkiego getta z datą 1943, których cena wywoławcza to 2000 zł. W związku z międzynarodowym popytem, z jakim spotyka się na rynku kolekcjonerskim mennictwo getta, w obiegu cyrkuluje również wyjątkowa ilość falsyfikatów. „Na rynku jest mnóstwo nieoryginalnych monet, niekiedy podrobionych perfekcyjnie” – czytamy w katalogu Numis.Poland wraz z informacją, że wystawiony na aukcję egzemplarz posiada certyfikat autentyczności Jacka Sarosieka, specjalisty od pieniędzy getta.

Jak pisze Tadeusz Adam Kosiński z Muzeum Narodowego w Kielcach, doraźnie zorganizowana mennica, którą opuścić musiała 20-markowa moneta, zaaranżowana została w budynkach dawnej rzeźni, a przy wybijaniu pieniędzy posługiwano się prymitywnym sprzętem z prywatnych zakładów rzemieślniczych. Stemple, z braku maszyny redukcyjnej, opracowywane były w skali 1:1, co obecnie każe zdecydowanie inaczej spojrzeć na niewątpliwą staranność ich prostej kompozycji. Za surowiec w mennicy służyły nierzadko odpady z samolotowych wraków, a to w pewnym sensie przenosi do innej pozycji przewidzianej na aukcję – 5 marek łódzkiego getta z 1940 r.
Papierowy pieniądz, który licytowany będzie również od progu 2000 zł, wyróżnia właśnie podłoże, bo stanowi bardzo rzadką odmianę z numeratorem pomarańczowym, drukowaną na papierze kartonowym.

fot. Numis Poland

6. Medale we wszystkich kolorach

Oprócz przykładów mennictwa z Łodzi, na aukcji pojawi się aż kilkadziesiąt najróżniejszych nadań, świadectw oraz pism, a także orderów i odznak państwowych, wojskowych czy resortowych pochodzącego z tego miasta generała brygady Ryszarda Wilczyńskiego. Kompletny zestaw wraz z dokumentacją i stosownymi opakowaniami licytowany będzie od 12 000 zł, a składają się na niego m.in. krzyże Orderu Odrodzenia Polski, trzy kolory medali „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny”, a także „Za zasługi dla obronności kraju”. Order Odrodzenia Polski, Polonia Restituta, jest najwyższym odznaczeniem państwowym po Orderze Orła Białego, a w obrębie tej jednej pozycji na aukcji licytowane będą krzyże Kawalerski, Oficerski oraz Komandorski, którym generał Ryszard Wilczyński odznaczony został w 1981 r.

fot. Numis Poland

7. Jednostkowe papiery wartościowe

Mimo że rynek papierów wartościowych dopiero wychodzi z głębokiego cienia monet, kolekcjonerzy zaczęli już doceniać pozycje najrzadsze – znane w kilku sztukach lub zupełne unikaty. Jednym z najciekawszych papierów w sobotnim katalogu jest pochodzący z 1937 r. bon skarbowy z serii A, który oprócz nominału 40 000 dolarów zdobi odręczny podpis Eugeniusza Kwiatkowskiego (→zobacz). Jak podaje katalog, emisja wyniosła 78 egzemplarzy, natomiast w obiegu kolekcjonerskim odnotowano dotychczas cztery sztuki – piąta licytowana będzie więc od progu 1500 zł.

Za całkowity unikat uznaje się natomiast akcję Domu Konfekcyjnego z Poznania emisji I i II, która wyceniana jest od 1000 zł, a do czasu suplementu nie była notowana w katalogu Leszka Koziorowskiego. Sam katalog tymczasem, w stanie drukarskim, licytować będzie można od 700 zł, a w obu tomach czekać będzie ponad 5 tys. akcji emitowanych przez polskie spółki międzywojnia (→zobacz).

fot. Numis Poland

8. Pierwszy banknot testowy
i pierwszy katalog banknotów

W kategorii kolekcjonerskich okazów na papierze stanem zachowania najsilniej wyróżnia się chyba banknot testowy z przełomu 1990 i 1991 r. Prawdopodobnie jako jedyny egzemplarz tego typu w gradingu ma wysoką notę PMG 66 EPQ i cenę wywoławczą na poziomie 2000 zł, natomiast w historii pieniędzy papierowych zapisał się jako pionier: mowa o pierwszym banknocie testowym, który opuścił PWPW.

Poza przedstawieniem wytwórni na rewersie, kluczowy dla narracji jest jednak awers, na którym portret Piotra Wysockiego przypominać miał o 160. rocznicy wybuchu powstania listopadowego. Do wydarzeń z tamtej nocy nawiązuje również umieszczona w centralnym polu grafika przedstawiająca powstańców gromadzących się na moście Sobieskiego w Łazienkach Królewskich.

Jak w przypadku papierów wartościowych, banknotom z aukcji towarzyszy również oferta książkowa – tym razem pełne dwutomowe katalogi Czesława Miłczaka w stanie drukarskim licytować będzie można od dwóch progów: 250 zł oraz 500 zł w przypadku unikatowego egzemplarza autorskiego, który ekspert samodzielnie wydrukował, oddał do oprawy i opatrzył autografem.

fot. Numis Poland

9. i 10. Szachinszach i generalissimus Dominikany

Na koniec przeglądu przed aukcją przepadł wątek polityki międzynarodowej: jeden pahlawi irański oraz 30 pesos dyktatora Dominikany. Pierwsza ze złotych egzotycznych monet licytowana będzie od progu 1000 zł i wybito ją w 1959 r., kiedy z lustrzanych komnat pałacu w Teheranie rządził jeszcze Mohammad Reza Pahlawi. Szachinszach, znany jako bohater reportażu Ryszarda Kapuścińskiego, to jednak nie jedyny „władca nad władcami” w katalogu sobotniej aukcji.
Z progiem 2 500 zł pod młotek pójdzie wybite cztery lata wcześniej 30 pesos, które uczcić miały ćwierćwiecze panowania Rafaela Trujillo emisją wagi niemal 30 g i o wąskim nakładzie 33 tys. sztuk. Trujillo rządził Republiką Dominikany od momentu efektownego triumfu w wyborach, w ramach których część rywali straciło życie, a zwycięskich głosów było nawet więcej niż uprawnionych do głosowania osób.

fot. Numis Poland

Aukcja Numis.Poland
odbędzie się w sobotę
22 maja o godz. 10.00

Katalog → na stronie.